اگر در آزمایشگاه خود اسپکتروفتومتر دارید، بخوانید

کلیات

اسپکتروفتومتر در طیف هایی از طول موج شدت نور را اندازه می گیرد. این طول موج ها توسط منشور داخلی یا گریتینگ دستگاه جدا و انتخاب می شوند.

کاربری

محصول طبق آنچه در کتابچه راهنما توسط کارخانه سازنده آمده است به کار گرفته می شود.

نحوه نگهداری

باید آینه دستگاه تنظیم و تمیز شود.

لامپ دستگاه براساس طول عمرش، عوض شود.

کووت شسته شود.

شرکت های پشتیبان سرویس سالانه دستگاه را انجام می دهند.

کنترل کیفی

این کار شامل موارد زیر است:

• ارزیابی صحت طول موج
• آزمون خطی بودن
• صحت فتومتریک
• تعویض لامپ
• کنترل رانش فتومتریک
• کنترل یکسانی کووت ها
• کنترل پهنای باند طیفی

• ارزیابی صحت طول موج

برای آن که به ما ثابت شود طول موجی که توسط سازنده ادعا و کالیبره شده، درست است، صحت طول موج را بررسی می کنیم.

این ارزیابی با جایگزینی لامپ معمولی اسپکتروفتومتر با لامپ جیوه یا دوتریوم انجام می شود، این لامپ های جایگزین بیشترین شدت تابش را دارند. همچنین می توان با فیلترهای شیشه ای و یا محلول های رنگی هم این تست را انجام داد. برای مشاهده ترکیب محلول های رنگی کلیک کنید.

کنترل طول موج را هر سه تا شش ماه یکبار و یا بعد از هر بار تغییر و تعمیر دستگاه انجام می دهیم.

• آزمون خطی بودن

هر گاه دستگاه اسپکتروفتومتر متناسب با مقدار نور جذب شده یا نور عبور کرده سیگنال را ثبت کند می گوییم که دستگاه خطی است.

خطی بودن با استفاده از رقت های مختلف محلول های زیر و در طول موج های ذکر شده سنجیده می شود:

دی کرومات پتاسیم در طول موج 340 نانومتر

پارانیتروفنل در طول موج 405 نانومتر

محلول سولفات مس در طول موج 650 نانومتر

محلول سولفات آمونیوم کبالت در طول موج 512 نانومتر

محلول سیان متهموگلوبین در طول موج 540 نانومتر

محلول سبز خوراکی در طول موج 630 نانومتر

سولفات نیکل در طول موج 550 نانومتر

نمودار جذب نوری را بر حسب غلظت رسم می کنیم و خطی بودن و میزان شیب یا slope را برای هر رقت محاسبه می کنیم. اگر نمودار خطی نبود یعنی دستگاه خراب است و یا در تهیه رقت محلول اشتباه کرده ایم.

آزمون خطی بودن باید در فواصل منظم و همچنین بعد از هر بار تعمیر و یا تغییر دستگاه انجام شود.

• صحت فتومتریک

هدف از این آزمون این است که ببینیم آیا جذب نوری در طول موج خاص به میزان حداکثر انجام می شود یا نه. صحت فتومتریک به قابلیت لامپ برای تابش حداکثری،SBW، نوع و کیفیت کروماتور وابسته است.

برای این منظور یکی از موارد زیر به کار می رود:
1- محلول دی کرومات پتاسیم (50 میلی گرم بر لیتر) در اسید سولفوریک 0/01 نرمال باید در طول موج 350 نانومتر، جذب نوری معادل 0/536 در مقابل بلانک اسیدسولفوریک 0/01 نرمال داشته باشد.

2- از محلول های تجاری آماده از جمله precist Bm در طول موج 405 نانومتر

• تعویض لامپ

اگر میزان جذب نوری ناپایدار بود، باید طول عمر لامپ را بررسی و در صورت نیاز آن را تعویض کنیم. بعد از عوض کردن لامپ، باید سامانه نوری دستگاه طوری کالیبره شود که بیشترین میزان نور از کووت عبور کند و به فتوسل برسد.

کووت را از آب مقطر پر می کنیم، موقعیت لامپ و سایر قسمت های نوری را به نحوی تغییر می دهیم که بیشترین میزان عبور نور را داشته باشیم.

• کنترل رانش فتومتریک

برای کنترل رانش فتومتریک، در یک کووت محلول سیان متهموگلوبین می ریزیم و در آن را با کاغذ پارافیلم می بندیم. به مدت یک ساعت و در فاصله های زمانی 5 تا 15 دقیقه جذب نوری آن را می خوانیم. البته می توان با کووت خالی یا آب مقطر هم این تست را انجام داد. اگر منبع نوری ما فرسوده باشد، در جذب ها یا عبور نور قرائت شده عدم پایداری مشاهده می کنیم که وجود رانش را به ما نشان می دهد. در صورت وجود رانش باید دستگاه تعمیر شود در غیر این صورت مجبوریم در هر 10 تا 20 بار خواندن نمونه بلانک بگذاریم و دستگاه را صفر کنیم. حداکثر اختلاف جذب نوری در طول یک ساعت می تواند مثبت و یا منفی 0/005 باشد.

• کنترل یکسانی کووت ها

هر کووت دارای ضریب جذب مخصوص خودش است و در آزمایش هایی که از منحنی ثابت استفاده می کنند مانند تست هموگلوبین و بیلی روبین، بسیار مهم است که کووت ها هماهنگ باشند و میزان جذب نوری یکسانی داشته باشند.

درون کووت آب مقطر می ریزیم و در طول موج 550 نانومتر جذب آن ها را می خوانیم، کووت هایی که بیشتر از مثبت و منفی 0/01 اختلاف جذب داشته باشند کنار گذاشته می شوند.

همچنین می توان از محلول سیان متهموگلوبین در طول موج 540 نانومتر استفاده کرد، کووت هایی که بیشتر از 0/015 اختلاف عبور نور داشته باشند، کنار گذاشته می شوند.

بهتر است اندازه گیری بلانک، استاندارد و آزمایش ها با یک کووت انجام شود تا از این خطا جلوگیری شود.

• کنترل پهنای باند طیفی یا SBW

پیک موج نور عبوری را در نظر بگیرید. حالا نقطه نصف این پیک را پیدا کنید، پهنای موج نوری عبوری در این نقطه پهنای باند طیف یا همان SBW است. SBW نشان دهنده میزان خلوص طیف نوری خارج شده از فیلتر یا سایر مونوکروماتورهاست. برای کنترل آن از لامپ بخار جیوه یا فیلترهای مخصوص استفاده می شود.

کنترل پهنای باند بیشتر در ازمون های کینتیک و آنزیمی کاربرد دارد.

ایمنی

• اگر قصد تعویض قطعات دستگاه یا تنظیم آن را داریم، قبل از برداشتن درپوش آن، پریز دستگاه را از برق بکشیم.
• از ولتاژ مناسب استفاده کنیم.
• برای این که از اثرات نوسانات جریان برق پیشگیری کنیم باید دستگاه به سیستم تثبیت کننده ولتاژ یا UPS وصل شود و همچنین دستگاه حتما باید سیم ارت داشته باشد.